Beyindəki zaman hüceyrələri alimləri təəccübləndirib
Alimlər kəşf ediblər ki, beyindəki zaman hüceyrələri təkcə zamanı qeyd etmir, həm də mürəkkəb davranışların öyrənilməsində də mühüm rol oynayır.
NUHÇIXAN xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, “beynin medial entorinal korteks” adlanan bölgəsindəki zaman hüceyrələri bir saniyəölçən kimi işləyir və təcrübəli hadisələri izləməyə imkan verir. Biri ilə söhbət etməkdən tutmuş maşın sürməyə qədər bir çox şeyi etmək üçün onun nə qədər vaxt aldığını dərk etmək və yadda saxlamaq lazımdır.
Siçanlar üzərində aparılan bir araşdırma, bu hüceyrələrin saat mexanizmi kimi işləməkdən əlavə, həm də vaxt tələb edən davranışları öyrənməyə imkan verdiyini göstərib. Tapıntıların Alzheimer kimi zaman qavrayışına təsir edən xəstəliklərə qarşı əhəmiyyətli təsir göstərəcəyi gözlənilir.
“Nature Neuroscience” jurnalında dərc edilən araşdırmada siçanlar zamanlamaya əsaslanan testlərə məruz qalıblar. Heyvanlar yem mükafatı almaq üçün müxtəlif vaxtlarda verilən iybilmə vəziyyətlərinin necə olacağını anlamalı idilər. Başqa sözlə, onların Morze əlifbasının sadə versiyasını öyrənmələri gözlənilirdi.
Əvvəlcə siçanların beyinlərindəki temporal hüceyrələr müxtəlif qoxu modellərinə oxşar reaksiya verib. Ancaq heyvanlar bu nümunələri öyrənməyə başladıqca hüceyrələr hər biri üçün fərqli zaman təsəvvürləri hazırlamağa başlayıblar. Tədqiqatçılar beynin medial entorinal korteksi bloklayaraq zamanlama hüceyrələrini söndürdükdə, siçanlar vaxtı aşkar edib proqnozlaşdıra biliblər. Ancaq vaxt tələb edən yeni bir tapşırığı öyrənə bilməyiblər.
Neyrobioloq Erin Bigus araşdırmanı belə izah edib: “Təəccüblüdür ki, zaman hüceyrələri sadəcə vaxtı izləməkdən daha mürəkkəb bir rol oynayır. Beynin medial entorinal korteksi sadə vəziyyətdə vaxtı izləmək üçün lazım olan sadə saniyəölçən kimi çıxış etmir. Onun rolu əslində daha mürəkkəb müvəqqəti əlaqələri öyrənmək kimi görünür”.
Yeni tədqiqatı aparan komanda beynin müvəqqəti və məkan tapşırıqlarını öyrənərkən eyni şəkildə işlədiyini qeyd edib. Tədqiqatçıların fikrincə, bu, beynin məkan və vaxtı oxşar şəkildə emal etməsi anlamına gələ bilər, lakin bu iddianın daha çox araşdırma ilə dəstəklənməsinə ehtiyac var. Tədqiqat həm də Alzheimer kimi xəstəliklərin erkən aşkarlanmasına səbəb ola bilər. Məlumdur ki, bu pozğunluqda beynin ilk təsirlənən hissələrindən biri beynin medial entorinal korteksidir. Vaxt tələb edən mürəkkəb tapşırıqlar sayəsində xəstəliyi ilkin mərhələdə aşkar etmək mümkün ola bilər. Ancaq bundan əvvəl, zaman hüceyrələrinin insanlarda oxşar funksiyaya sahib olduğunu təsdiqləməyə ehtiyac var.