Ailə təsərrüfatları - FOTOLAR
Muxtariyyətin 95 ili Naxçıvan Muxtar Respublikasında həm də Ailə təsərrüfatları ili kimi yadda qaldı. Yaradılan şərait və göstərilən dövlət dəstəyi nəticəsində hazırda muxtar respublikamızda 1000-ə yaxın ailə təsərrüfatları fəaliyyət göstərir. Ailə təsərrüfatlarının çoxalması isə bölgənin ümumi inkişafına öz müsbət təsirini göstərir. İnsanlarda torpağa mehr-məhəbbət günbəgün yüksəlməkdədir. Bu bağlılıq isə onların rifahına işıq salır, kəndin inkişafına rəvac verir. Bu gün Babək rayonunda da ailə təsərrüfatları çoxluq təşkil edir. Əkinəyararlı torpaq sahələrində taxıl, bostan-tərəvəz və yem bitkiləri, əkilib-becərilir, gözəl bağlar salınır, heyvandarlıq inkişaf etdirilir. Ailə təsərrüfatlarının bu sahələrdə əməyi isə ürək açandır. Bu günlərdə rayonun Zeynəddin kənd sakinləri Famil Quliyev və Məmməd Nağıyevin ailə təsərrüfatlarında olduq. Quliyevlər ailəsinin başçısı Famil Quliyev yazın erkən çağından ta payızın son günlərinədək əkin sahələrində ailə üzvləri ilə birlikdə çalışır. Əkib becərdiyi bostan-tərəvəz sahələri isə məhsuldarlığı ilə göz oxşayır. Famil Quliyev bir neçə il bundan öncə ailəsinə məxsus pay torpaq sahəsində müxtəlif bostan tərəvəz məhsulları əkib. Hər il əkin sahələrindən topladığı məhsulu bazara çıxaran fermer ailə güzəranını xeyli yaxşılaşdırıb. Ailə başçısı becərdikləri məhsulların suvarılmasında və satışında da çətinlik çəkmədiklərini deyir. Yetişdirdikləri məhsulların keyfiyyətini yüksək qiymətləndirən alıcılar tez-tez həm təsərrüfat sahibinin qonağı olur, özlərinə lazım olan məhsulu birbaşa yerindən alırlar, həm də gündəlik yığılan məhsullar bazarlara çıxarılır.
Famil Quliyevin həyat yoldaşı Heyran xanım da zəhmətkeş qadındır. Torpağa bağlılıq dədə-babadan bizim qanımıza hopub deyir. 4 ildir ki ailəmizlə birgə əkinçilik təsərrüfatına maraq salmışıq. İl ərzində əkinçilikdən 30-40 min manat gəlir əldə edən ailə maldarlıqla da məşğul olaraq istehsal etdiyi ət və süd məhsullarından da yaxşı gəlir götürür.
Məhəmməd Nağıyevlə də elə iş başında görüşdük. Onun ailə təsərrüfatının bir hissəsi olan bostan-tərəvəz sahələrində qızğın iş gedir, pomidor yığımı həyata keçirilirdi. On ildən artıqdır ki, bu işlə məşğul olan təsərrüfatçı zəhmətlə qurduğu ailə təsərrüfatını qazanc mənbəyinə çevirə bilib. Ailə təsərrüfatının əsasını əkinçilik , camışçılıq və arıçılıq təşkil edir.
Kəndlinin gecəsi-gündüzü olmaz deyən Məhəmməd Nağıyevin başçılıq etdiyi ailə təsərrüfatının öhdəsində 15 hektar əkin sahəsi var ki, burada o əsasən bostan-tərəvəz bitkiləri-çuğundur, pomidor, kartof, noxud, bibər, quru lobya, qarpız əkib becərir. Əlavə olaraq icarəyə götürdüyü torpaqlarda hər il 20 hektar taxıl da əkir. Hərtərəfli dövlət qayğısını hiss edən təsərrüfatçı həmçinin heyvandarlığı və arıçılığı da inkişaf etdirir. Onun ailə təsərrüfatında 20 baş camış, 5 baş inək də bəslənilir. Təsərrüfat başçısı son illər 1 hektar sahədə fındıq bağı da salıb. Gələcəkdə bu sahədən də yaxşı qazanc götürəcəyinə ümidlidir.
Muxtar respublikada ailə təsərrüfatçıları, fermerlər üçün bir sıra güzəştlər müəyyən edilib. Belə ki, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçıları, torpaq vergisi istisna olmaqla, vergilərdən azaddırlar. Onlar güzəştli şərtlərlə kredit, toxum, “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti tərəfindən lizinqə verilən və satılan gübrə, texnika almaq imkanlarına malikdirlər. Eyni zamanda, əkin sahəsinin becərilməsində istifadə olunan yanacaq üçün dövlət subsidiyalar verir.Əkinçilik , maldarlıq, bağçılıq, arıçılıq kimi təsərrüfatın müxtəlif sahələrində yaradılan imkanlar, dövlətin bu sahəyə dəstəyi ailə təsərrüfatlarının da inkişafına zəmin yaradır.
Bəli bu gün kəndli torpağının sahibidir. Torpaq deyər, öldür məni dirildim səni-deyən Şıxmahmud kənd sakini, 70 yaşlı Çölbəyi Məmmədov da təsərrüfata bağlı adamdır. Bu zəhmətkeş insan müxtəlif növ ev quşları, iri buynuzlu mal saxlayaraq yumurta, süd və süd məhsulları, müxtəlif növ qovurma da istehsal edir. Şıxmahmudun bərəkətli torpaqlarında becərilən sarımsaq adı ilə tanınır. Muxtar respublikamızda bu tərəvəz məhsuluna olan tələbat elə Şıxmahmud torpağında yetişən sarımsaq hesabına ödənilir, deyən Çölbəyi Məmmədov becərdiyi məhsuldan sarımsaq turşusu, sarımsaq bəkməzi də hazırlayır. Meyvə bağlarından topladığı müxtəlif növ meyvələrdən mürəbbələr, kompotlar hazırlamaqla yanaşı meyvə quruları da tədarük edib. Son dövrlərdə arı ailəsi saxlayan Çölbəyi Məmmədov bu sahədə də müəyyən biliklərə, təcrübələrə yiyələnərək təsərrüfatını genişləndirmək niyyətindədir.
Ailə təsərrüfatları dünyada geniş yayılmış bir təcrübə modelidir. Bu baxımdan bu ilin muxtar respublikamızda “Ailə təsərrüfatları ili” elan olunması və ailə təsərrüfatlarının yaradılmasının da əsas məqsədi kənd əhalisinin məşğulluğunu artırmaqla onların güzəranını yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Ailə təsərrüfatlarının yaradılması, onların inkişafı və geniş fəaliyyəti üçün münbit imkan var. Ailə təsərrüfatları arasında təcrübə mübadilələri genişləndirilir, onlarla maarifləndirici söhbətlər aparılır, istehsal olunan məhsullar isə bazar və marketlərdə, yarmarkalarda, sərgi satışlarda, festivallarda nümayiş olunur və satılır. Kəndli əgər kənddə yaşayırsa mütləq təsərrüfatla məşğul olmalıdır ki, güzəranını, ailə büdcəsini təsərrüfatdan gələn gəlirlə formalaşdırsın, deyən Kəngərli rayonunun Qarabağlar kənd sakini 64 yaşlı Nurəddin Babayev təcrübəli fermer, ailə təsərrüfatçısıdır. Onun ailə təsərrüfatının əsasını isə əkinçilik, bağçılıq, iri buynuzlu maldarlıq, bağçılıq və quşçuluq təşkil edir.
Deyir ki, dədə-babadan kənddə əkib-becərməklə məşğuluq, çox gözəl də həyat sürürük. Rayonumuzda yeni suvarma sistemlərinin qurulması, suvarma təsərrüfatındakı yeniliklər bizi bu sahəyə daha da ruhlandırır. Bunun nəticəsidir ki, Qarabağlar kəndinin ənənəvi təsərrüfat sahəsi olan tütünçülüyü yenidən bərpa etmişik. 5 hektar tütün, 2 hektar keyfiyyəti , dadı ilə seçilən Qarabağlar soğanı, taxıl sahələrindən bol məhsulumuz oldu.
Kənd təsərrüfatında mühüm əhəmiyyət kəsb edən quşçuluq müəssisələri muxtar respublikanın quş əti ilə təminatında mühüm rol oynayır. Nurəddin Babayevin “Kəngərli broyler” adı ilə fəaliyyət göstərən quşçuluq təsərrüfatı 40 000 baş tutuma malikdir, burada keyfiyyətli quş əti istehsal olunur. İri buynuzlu maldarlıq təsərrüfatında isə cins mal-qara bəslənilir. Son illər 5 hektar sahədə alma bağı salan təsərrüfatçı bu il 3 hektar sahədə də üzüm bağı salıb. Bu gün onun ailə təsərrüfatında 30 nəfərə yaxın işçi çalışır.
Ordubad rayonunun Ələhi kənd sakini Yaşar Həbibovun ailə təsərrüfatında istehsal olunan məhsullar təkcə yaşadığı kənddə, rayonda deyil, Naxçıvan Muxtar Respublikasında, habelə yaxın qonşu ölkələrdə də ona ad-san qazandırıb. İxtisasca kənd təsərrüfatı mütəxəssisi olan təsərrüfat başçısının istehsal etdiyi çeşid-çeşid mürəbbələr, kompotlar, keyfiyyətli bal, süd məhsullarının alıcısı elə başının üstündədir. Hər il Naxçıvan şəhərində keçirilən “Ailə təsərrüfatları festivalı”nda iştirak edərək məhsulunu satan, tanıdan təsərrüfatçı bu sahədə qazandığı təcrübəni başqa təsərrüfat sahibləri ilə də bölüşür.
Bu gün Muxtar Respublikamızda aqrar sahənin inkişafı əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşmasına, keyfiyyətli məhsul istehsalına zəmin yaradıb. Bu sahədə ailə təsərrüfatları da xüsusi təsərrüfatçılıq forması olub kollektiv əməyə və iqtisadi fayda götürmək prinsipinə əsaslanan sahibkarlıq formasıdır. Şübhəsiz Ailə təsərrüfatları ilində təsərrüfatçılar üçün yaradılan imkanlar, bu sahədə qazanılan təcrübə əhalinin keyfiyyətli yerli məhsullara olan tələbatını ödəməklə yanaşı, kənd yerlərində yaşayan əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsinə və sosial iqtisadi, inkişafa da öz töhfəsini verəcəkdir.
Türkanə Əmoyeva
Naxçıvan radiosunun əməkdaşı