Payızın son büsatı
Yayda coşub çağlayan ana təbiət yaşıl örpəyini üstündən atıb. Sarı saçlarını torpağa sərib, daranıb, payız yağışlarında arınıb, əlçim-əlçim, yarpaq-yarpaq qızılı donuna bürünüb. Fəsillərin sarı gəlini payız qızılı saçları ilə yurda bəzəkdir sanki...
Əsən küləklər, göylərin sevgisini yerin qulağına pıçıldamağa, əsən külək torpağa lay-lay çalıb onu qış yuxusuna hazırlamağa meyillidir, ətrafı sarıb sarmalayan xəzəlin xəfif səsi insanın ruhuna sakitlik, duyğularına rahatlıq bəxş edir.
Ayaqlarımız altında xışıldayan qızılı rəngli yarpaqlar mahir toxucu əli ilə toxunan naxışları, ilahi dəqiqliklə işlənən xalını xatırladır. Yağışına, soyuğuna, küləyinə baxmayaraq insan təbiətlə təmasda olmaq istəyir. Təbiətin səhər yuxusudur payız .... bəzən isti və doğma, bəzən də soyuq və yad, amma bütün halları ilə gözəldir...
Addım-addım ilmə ilə hopub yurdun canına, tələsir, səmada süzən quşlara, dəli küləklərə qoşulub harasa uzaqlara tələsir. Qapını kəsən qışın ilk qarı öpəndə dağların alnın payızda vidalaşmağa tələsir.
Həzin bir musiqidir payız. Bu musiqini qulaqlarımızla deyil, ruhumuzun, qəlbimizin ən dərin, ən məhrəm, ən kövrək yerində duyuruq. Rəssamlar fəslidir payız deyillər, özü də ən mahir rəssam deyilmi.. Payız dərin xəyali və fəlsəfi məna daşıdığına görə rəssamlar məhz bu fəsildə ən gözəl əsərlərini yaratmağa müvəffəq olublar. Hər il ənənəvi olaraq rəssamların bir payız sərgisi də olur. Bəlkə bu səbəbdəndir ki, yaradıcı insanlar payıza Səttar Bəhlulzadə mövsümü, İsaak Levitan fəsli də deyirlər..
Payizin son büsatıdır. İllərdir ki, zaman özünün əbədi yolu ilə yorulmadan aram-aram gedir. Payız hər zamanı ovqatında - ərköyün, çılğın bir az da kövrək.
Ağaclar da soyuğun nəfəsini duyan kimi saralır, əlvan libasa bürünür. Xal düşdükcə zəifləyir zəiflədikcə gücdən düşür, torpağın üstündə xalıya dönür. Son kimi görünən eyni zamanda bir başlanğıcdır. Ancaq çox yox cəmi 3-4 ay sonra yazın gəlişi ilə o yarpaqların yenidən doğuluşuna şahid olacağıq.
Payızın son büsatıdır... çılpaqlaşan ağaclar yavaş-yavaş torpağın qoynunda qış yuxusuna gedir. Təbiət müvəqqəti sükuta dalır. Yarpaqlar saralıb töküldüyü kimi insanların da düşüncələri saralıb xatirəyə dönərək söz-söz, cümlə-cümlə ağ vərəqlər üzərinə səpələnir.
Bəzən islandığımız yağışına, saçlarımızı dolaşdıran küləyinə, ayağımıza dolaşan xəzanına deyinərkən bəlkə də bir şair evinin pəncərəsi önündə dünyanın ən gözəl şeirini yazır...
Təbiətin xəzan çağı bədii yaradıcılıq üçün də bitib tükənməyən ilham qaynağıdır. Elə bir şair olmaz ki, onun əsərlərində kövrək payız nəfəsi hiss edilməsin, payız ətri duyulmasın. Orta məktəb dərsliklərində oxuduğumuz, yaddaşımıza həkk olan və bir neçə misra ilə üç aylıq, doxsan günlük payızın bütün məziyyətlərini, özünəməxsus xüsusiyyətlərini, payızın ən gözəl təsvirlərini cəm edib Abdulla Şaiqin bu şeiri:
Payız olur, əsir soyuq küləklər,
Solur dağda , çöldə əlvan çiçəklər.
Gecələr uzanır, günlər qısalır,
Göy üzünü qara buludlar alır.
Yağış yağır, duman çökür çöllərə,
İnildəyir çayır, çəmən , dağ , dərə.
Bir axşam taksidən düşüb payıza,
Bilmədik haraya , hayana gedək .
Bahar həsrətilə payız axşamı,
Yenə həzin – həzin titrədi ürək.
Şeir kimi oxuya bilmədiyimiz, elə ilk sözündən beynimizdə, qəlbimizdə musiqi kimi çalınan Vaqif Səmədoğlunun bu misraları ən gözəl payız nəğməsidir.
Payızın son büsatıdır.... Dağların zirvəsi qarla çoxdan görüşüb. Dağ kəndlərindən üzü arana doğru qış atını tələsdirir. Ruhumuz qış mənzərələrinə, ağ qarın təmizliyinə, paklığına can atır. Dekabrdır.. Havadan qışın ətri duyulmaqda.
Fəsillər ömrün saatları, günləri, ayları və illəridir. Yayda payıza, qışda yaza tələsirik hər fəslin öz gözəlliyi, öz rəngləri var. Payıza vida edib, qışı qarşılayırıq. Xoş gəldin dekabr, xoş gəldin fəsillərin ən ağsaçlısı...
Türkanə Əmoyeva
Naxçıvan radiosunun əməkdaşı