Sadə qəhrəman

Şəhərimizin Sabir küçəsini hər gün səhərin erkən saatlarında xoş bir ətir  bürüyür. Uşaqlıqdan  burnumuzda qalan bu xoş ətir isti lavaş ətridir.  Elə mən də səhərin erkən saatlarında həm çörək almaq, həm də  burada çalışanların iş prosesi ilə tanış olmaq üçün həmin lavaş sexinə yol aldım. Ətrafı bürüyən çörəyin  ətri məni bir qədər acdırır, həm  də bir vaxtlar anamın təndirdə çörək bişirdiyi günləri yadıma salırdı. Qışın soyuğu, yayın istisində  əli xəmirli qadınlarımızın təndir başında çəkdikləri əziyyət yadıma düşür. Hadisələrin ardıcılığı elə gözümün qarşısından lent kimi süzülüb keçir:

Külü çıxarılan təndir, yanacaq tədarükü, yeraltı təndirlərin qalanma prosesi... Bu da həqiqətdir ki, o çörəyin ətri, dadı  ayrı cür olsa da vaxt itkisinə səbəb olurdu.

Bu gün isə tamam başqadır. Hər gün istifadə etdiyimiz  çörək sexlərdə bişirilərək  hazır, əziyyətsiz bir şəkildə süfrələrimizə  gəlir. Məhz elə bu gün tanıyacağımız həmsöhbətlərim sayəsində...

Söhbət  çörəyi hasilə  gətirən sadə peşə adamlarından gedir.  Elə “Sadə qəhrəman” layihəsinin bugünkü qəhrəmanları da  çörək bişirənlərdir, necə deyərlər “çörəkçilər”...

Hazırda Muxtar Respublikamızda müasir avadanlıqlarla təmin olunan onlarla  lavaş sexləri  əhalinin çörəyə olan tələbatını ödəməklə yanaşı sahibkarlığın inkişafına böyük təkan verir, həm də əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsində  mühüm rol oynayır. 

Xoş bir ətrin məni ağuşuna apardığı xatirələrimi yaddaşımın bir küncünə “dəstələyib” qapını  açıb  içəri daxil oluram. Gördüyüm mənzərə mənə mehriban bir ailəni xatırladır.  Bu ailənin bütün üzvləri ağ xalatlı, ağ papaqlı qadınlardır.

“Bərəkətli olsun” deyirəm .

“Xoş gəlmisiniz”- deyərək mənə isti çörəkdən bir tikə yeməyi təklif edirlər. Analarımızın bir vaxtlar sacda, təndirdə bişirdikləri lavaş  bu gün burada müasir texnologiyalarla hazırlanır. Lavaş sexinin bir tərəfində  un çuvalları, bir tərəfində   dəstə -dəstə yığılan hazır çörəklər, bir tərəfində isə uzun masa   ətrafına toplaşan xanımlar və təndir var .

Çörəkçilərə həmişə ehtiramla yanaşmışıq, çünki onlar bizi keyfiyyətli çörəklə təmin edirlər. “Çörəyi ver çörəkçiyə birini də üstəlik” deyimi də əbəs yerə yaranmayıb. Çörəkçi qadınlardan  biri ilə söhbətə başlayıram. Səkinə Quliyeva deyir ki, 10 ildir  bu lavaş sexində çalışır. İşi vərdənə edilmiş kündələri rəfətəyə yayıb  bişirməkdir.

 Niyə çörəkçi?

-Bibim də çörəkçi olub, çörək bişirməyi, bu peşəni o mənə sevdirib.  Bacılarım ali təhsil alıb, amma mən çörəkçi peşəsini seçdim. Səməd Vurğun demişkən “çörək bol olarsa basılmaz vətən”. Təki elə çörək bol olsun, ya mən ya başqası, mütləq bişirən tapılacaq. Çörəyin olmaması, bu çox çətindi, hamılıqla yaşadığımız  çətin günlər.....

Səkinə xanım  yəqin ki , Naxçıvalıların çörək növbələrinə durduğu günləri də xatırlayırsınız?

Çörək növbəsində çox durmuşam, saatlarla gözləyirdik ki, bir tikə çörək alıb evə aparaq.  O dövrlər çətin günlər idi,  lakin hər çətin günün də bir işıqlı səhəri var ...

Bir qədər də iş prosesinizdən danışın?

Səhər saat 6-dan dururam, saat 7-də işimiz başlayır, axşamüstü saat 5-ə dək çalışırıq. Avadanlıqlar işə düşəndən sonra ilk işimiz xəmir hazırlamaqdır. Keyfiyyətli  xəmirin unu, duzu və suyu  qaydasında vurulmalıdır. Hazırladığımız  xəmirin tərkibinə az miqdarda kəpək da vururuq ki, bu da çörəyi kövrək edir, həm də faydalıdır. Hər gün on kisə undan çörək bişiririk.

Yüksək dərəcədə  istidə çörək bişirmək çətindirmi?

Öyrənirik, zamanla ...

Yayda bir qədər çətin olsa da,  bizə fərq etmir yayın istisində də, qışın soyuğunda da  iş gedir.

Sexdəki xanımlardan biri xəmiri 150 qramlıq kündələrə ayırır, başqa biri isə həmin  kündələri maşından keçirib vərdənə edir. Daha sonra xəmiri rəfətənin üstünə səririk. İki qadın – mən və Süsən xanım (yanındakı qadını göstərir) əlimizlə xəmiri rəfətənin ölçüsünə salır və taxtanı tərs çevirməklə yayılmış xəmiri təndirə qoyuruq.

Müasir üsulla hazırlanan  bu təndirdə sac əvəzinə gördüyünüz böyük dairəvi dəmirin üstündə bişir çörəklərimiz.  Rəfətə ilə  vurduğumuz çiy xəmir təndirin üstündə fırlanmaqla bişir. Tam dövrə vurub əvvəlki yerinə çatanda lavaş hazır olur. Əsli xanım  isə  bişmiş lavaşları götürməklə məşğul olur. Bir anlıq gecikmə olarsa, lavaş fırlanan sacın üstündə təkrar sobaya qayıdar və yanar.

Sexdəki bişmiş çörəkləri təndirdən isti-isti götürüb dəstələyən Əsli  İsmayılova isə Ordubad rayonundandır. "Bir ildən artıqdır ki, bu sexdə çalışıram"-deyir.

İşlərin ən çətini  sizə qalıb, həm təndir isti, həm çörək isti ?

"Alışmışam"- deyib  1 stəkan sərin su içir və alnının tərini silir.

Gördüyünüz kimi alın təri ilə pul qazanırıq.  İşimdən narazı deyiləm. Allah canımızı sağ eləsin, əlimiz, ayağımız həmişə işləsin ki, biz də belə gözəl, ətirli  çörəklər bişirək, təki təknələr  dolu olsun.

Əlinizdəki rəfətə sizə nəyi xatırladır?

Uşaqlığımı, nənələrimizin  təndirdə  çörək, südlü qalın  bişirdiyi günləri. İndi isə biz o işləri müasir təndirlərdə sevə-sevə davam etdiririk.

“Bura bizim ikinci evimizdir. Çünki vaxtımızın çox hissəsini burada keçiririk”- deyir. 

Söhbətin arasında “peraşki" yeyib, yemədiyimi soruşur.

Qeyri-ixtiyari əlimi uzadıram.

Tələsirlər... görüləcək çox iş var, təndir dayanmamalıdır.

Söhbət əsnasında işlərinə kömək etmək istəyirəm. Müasir qaydalarla lavaş  bişirmək çətin olsa da hər halda maraqlıydı.  Müdriklər əbəs yerə “ Hər işin öz ustadı var” deməyiblər. 

Söhbətin sonunda çörəkçi qadınlar  bişirdiyim 3 ədəd lavaşı da özümə hədiyyə etdilər.

Dedilər, "Adətdir, gələni əliboş qaytarmırıq. Lavaş bərəkətdir”

Bərəkətimiz bol olsun...

Türkanə Əmoyeva