Yurd yeri – Boyəhməd
Təmiz dağ havası, buz bulaqları, hündür dağ zirvələri ,zəngin fuana və florası, eləcə də yüksək qonaqpərvərliyi ilə hər zaman seçilən Culfa rayonunun ucqar dağ kəndi-Boyəhməd ilin bu vədəsində təbiət vurğunlarının, qonaqların ən çox üz tutduqları yaşayış məntəqələrimizdən biridir. Yaşıl örpəkli yamacları, zirvələrində tala- tala qar olan dağları, baldırqanlı dərələri bura gələnləri ovsunlayır. Akademik Həsən Əliyev adına Zəngəzur Milli Parkının da bu kəndin olduğu ərazidə yerləşməsi təbiəti mühafizə ilə yanaşı, ekoturizmin inkişafına da əlverişli şərait yaradır.
Mən də bu dağ kəndinə bir günlük də olsa həm istirahət etmək, həm də dağlarında , dərələrində bitən nemətlərdən yığmaq üçün getdim.Yol uzaq olsa da bir- birindən gözəl təbiət mənzərələri, xüsusilə abad kəndlər və rahat yolları bunu heç hiss etdirmədi. Bir də gördüm ki,ünvana çatmışam. Mənimlə həmfikir olub ,bura üz tutanların sayı isə yüzlərlə idi...
Uca dağların seyrinə daldım, təmiz dağ havasından ciyərdolusu uddum, kilometrlərlə uzaqlardan dağların sinəsini yarıb axan çayın bumbuz suyundan içdim və çay kənarlarında baldırğan yığanlara mən də qoşuldum. Bu yerlərin hər bir bucağın əlinin içi kimi bilən 70 yaşlı, nurani üzlü Ədalət Həsənovu da elə bu zaman tanıdım. Saatlarla danışsa da söhbətindən doymaq olmurdu.Yaşadığı kənd haqqında elə vurğunluqla söhbət açır ki, bu an düşünürsən , ilahi, insan öz yurduna, elinə, obasına bu qədərmi bağlı olar!
Kənd ağsaqqalı deyir ki, Culfa rayonunun gözəl təbiətə malik ərazilərində qədim zamanlardan salınmış kəndlərdən biri də Boyəhməd kəndidir. Biz dəniz səviyyəsindən 2500 m yüksəklikdə, rayon mərkəzindən 64 km aralıda, səfalı yaylaqlar qoynunda yaşayırıq. Əfsanəyə görə kəndimiz çullu ləqəbi ilə tanınan Fətəli adlı bir şəxsin dörd qardaşı ilə birgə yaşadığı yurd yeri olub. Burada hamımız bir – birimizə qohumuq. Əvvəllər kənd Bəyəhməd adlanıb, bu da Əhməd adlı sayılıb-seçilən bir kənd sakininin adı ilə bağlıdır. Son dövrlər isə “bəy” sözü “boy” sözü ilə əvəz olunaraq Boyəhməd adlandırılıb.
Dağlar qoynunda yerləşən, hər fəsildə gözəl mənzərəsi olan Boyəhmədin insanları doğma yurda,elə - obaya, boya-başa çatdığı torpağa bağlıdırlar. Ədalət Həsənov deyir ki, ata-babalarımız burada yaşayıb , burada ömürlərini başa vurublar. Daşa torpağa isinişən adamlar çətin ki, oranı tərk edələr. Boyəhmədin Xan yurdunu dünyanın ən gözəl guşəsinə dəyişmərəm. Qışı qarlı-çovğunlu, yazı, yayı güllü- gülüstan, səsli küylü , payızı bol meyvəli yurd yerimiz var….
Ucqar dağ kəndində yaşasaq da qazımız daim yanır, işıqlarımız sönmür, dağların diş göynədən bulaq sularından hamının həyətinə içməli su xətti çəkilib, yolumuz asfalt, bir sözlə, insanların rahat yaşayışını təmin edən bütün vasitələr var. Bir vaxtlar suyumuz olmadığına görə həyətlərdə bir ağac da yox idi. Kənd sanki obanı xatırladırdı. İndi isə yaşıllığa qərq olan kəndimizdə evlər uca ağacların əhatəsində görünmür. Kənddən köçən yox əksinə, gələn var.
Boyəhmədin təbiəti çox zəngindir. Adi bir bulağının zümzüməsi , formalı daşlar ,qayalar, dağlar ,flora və faunası insana ayaq saxladır. Bilirsiz bunun nə qədər arzusunu çəkən var?… ancaq biz xoşbəxtik ki, bu gözəlliyin qoyununda yaşayırıq, təbii nemətləri ilə qidalanırıq”.
Vaxtilə Qarlı dərə, Xan yurdu, Kırnalı,Xəşələ,Soyuqbulaq, Qanlızəmi ,İskəndərəkən yurdlarına da insanları çəkib aparan o bulaqlar ,füsunkar təbiət gözəllikləri olub ki, hər halda bu yerlərdə oba salıb, səfalı yaylaq yerlərində yaşayıblar. Boyəhmədin dəniz səviyyəsindən 2721 m hündürlükdə yerləşən Göydağında “Qarlı dərə” adlanan yerdə, elə vaxt olur ki, qar növbəti ilə də qalır. Yayın istisində kimin könlünə qar düşsə, gəlib buradan apara bilər. Bu dağların zirvlərində görünüən ağ çığırlar isə Ordubad rayonunun kəndlərinə gedir. Axı, tarixən həm o kəndlərin, həm də Boyəhmədin sakinləri həmin yollardan istifadə ediblər.
Yaz-yay aylarında Boyəhmədin qonaq-qarası çox olur. Dağ kəndinin insanları isə daha qonaqpərvər, mehribandır. Evdə yaxşı nə varsa qonaq üçün hazırlanar. Bir-biri ilə mehriban bir ailə kimi dolanan boyəhmədlilərin xeyri də birdir ,şəri də ...Kəndin əsl gözəlliyi də elə bu mehribançılıqdır. Mehriban insanların bərəkətli də torpaqları olar. Bu səbəbdən Boyəhmədin balı , göbələyi , sobusu , baldırğanı adla deyilir.
Çay kənarlarında boy verən , ətri ilə xəstə insanlara da şəfa olan baldırğanları yığıb bir xeyli yorulduqdan sonra başımı qaldırıb kəndin hüsnünə baxıram və düşünürəm: Göz açıb həyatla tanış olduğun yurda, torpağa olan bağlılıq, sevgi, bəlkə də, insanın fitrətində var. Fərqli duyğu, fərqli bir sevgidir yurd sevgisi, el-oba məhəbbəti. İnsan oğlu yaranandan bu duyğu da onunla gəzir, onunla dolaşır, hara getsən , harda olsan qəlbindəki yurd sevgisi həmişə var və nə vaxtsa səni çəkib gətirir .
Biz seçmirik, kimin harada doğulub, harada həyata göz yumacağı hər kəsin öz əlində deyil. Ona görə də doğulduğun yurdu sevmək, ona bağlanmaq, tərəqqisi üçün çalışmaq bir növ Allahın təqdirini təqdirlə qarşılamaq mahiyyətindədir. Onların da qismətinə ucqar dağ kəndində yaşamaq düşüb. Çətinlikləri da çox olub, zaman olub gözdən könüldən uzaq yaşayıblar .Amma el- oba , yurd sevgisi bu çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə səbəb olub. İndi, Boyəhmədin sakinləri müasirliyə qovuşan kəndlərində gündəlik qayğılarını yaşayırlar. Arıçı arı ailələrinin yaz qayğılarını çəkir, kimi həyətyanı sahəsindəki bostanda çalışır, kimi dağlara üz tutur min cür naz-nemətini yığmaq üçün...Nənələr , analar erkən yazdan qışa hazırlıq görür- baldırğan , sobu , çaşır turşuları bağlayır, əvəlik, ələyəz , kəklikotu və daha neçə neçə can dərmanı olan nemətləri günəşin zərrin şəfəqləri altında qurudurlar.
Beləcə havanın yavaş-yavaş qaralmağı ilə mənim üçün də yola düşmək məqamı gəlib çatır. Xəfif yaz mehi üzümə dəyir və dağların füsunkar mənzərələrini seyr edə-edə yoluma davam edirəm. Geridə isə Boyəhməd kəndinin mənə bağışladığı zəngin təəssüratlar, dağ havasının ətri və bir də çay kənarlarından yığdığım baldırğanların əllərimə saldığı izlər qalır. Nədənsə bu dağ kəndinə hansı fəsildə yolum düşsə mənə bir nağıl təsiri bağışlayır .
Axşam düşür, səhər açılır. Günlər , aylar ,fəsillər , illər bir birini əvəz edir. Sonra yenə... beləcə min illərdir Boyəhməd kəndi də özünün nağıl kimi ömrünü yaşayır.
Türkanə Əmoyeva