Elin yaddaşından
Deyirlər, çox oxuyan çox bilməz, çox gəzən çox bilər. Muxtar respublikada yaşayan adət ənənələrimiz, milli mətbəximiz barədə yeni nə isə öyrənmək üçün üz tutdum Culfa rayonunun ən ucqar dağ kəndi olan Gala. Kənddə maraqlı insanlarla söhbətim zamanı doğurdan da yeni məlumatlar öyrəndim. Məsələn, kəklikotu ilə kükü hazırlanmasının məhz bu kəndə məxsus olduğunu, soğan dolmasını hamının evində gündə bişən yeməklər sırasında olduğunu eşitmək mənim üçün maraqlı idi. Süfrəyə qonaq üçün qoyulan qurud əzməsinə lavaş qurusunun doğranıb yeyilməsi buradakı insanların doğurdan da ağızlarının dadını bildiyini sübut edir. Kənddə dedilər ki, qışda evə gələn qonaq üçün hazırlanan ən ləziz yeməklərin sırasında ərik qurusundan olan qaysava, qovuddan bişirilən xəşili uzun müddət yaddan çıxarmaq olmur. Qalın deyilən şirin cörəyin, cəviz kökəsinin təndirə yapılması, həsli çörəyin, fəsəlinin bişirilməsi də ana-nənələrdən qalan yadigardır.
Gal kəndinin ağbirçəyi Məhbarə Həsənova hələ də yaşayan dədə-baba adətlərindən danışdı. Dedi ki, payız və qış aylarında bu kəndin adamları ya qonaq gedər, ya da qonaq qarşılar. Qonaq da bu kəndin adamları -qohum, qonşu olar. Gecəni tən yarı edənə kimi olandan-qalandan yeyib, çay içib söhbət edib yola verərlər. İstər gecə, istərsə də gündüz heç kəsin qapısından qıfıl asılmaz. Çünki buna gərək görməzlər. Heç kəs qapısına gələn toyuq-cücəni, qoyun-quzunu küçəyə ötürməz, çünki bilirlər ki, bir azdan sahibi axtara-axtara, soraqlaşa-soraqlaşa gəlib bu qapıya da çıxacaq.
Toyu, yası da dədə baba qaydası ilə keçirərlər. Toy olan evə hamı gücü çatandan bir boğça düzəldib, xonça bəzəyib gedər.
Hüzr yerində isə ilk gün yemək də, çay da qohum, qonşudan gələr. Yemək ancaq kənardan gələn qonaqlara verilər. Ev yiyəsinə hamı həm maddi, həm mənəvi kömək göstərər.
Bayram günlərində isə növbə ilə kənddəki evlərin hamısında qonaqlıq keçirilər ki, hamı çox böyük həvəslə iştirak edər. Bu qədər humanizm, gözəl adət, ənənə Culfa rayonunun Gal kəndində hələ də qorunur və yaşadılır.
Məhbarə ana elin-obanın adət-ənənəsini, milli mətbəxini övladlarına, nəvələrinə öyrətdiyi kimi şifahi xalq ədəbiyyatının da layla, bayatı, nağıl kimi gözəl nümunələrini də onlara danışır. Həmsöhbətim qədim el sənətinin də bilicisi kimi hörmət, izzət qazanıb. Hana uzatmaq, corab toxumaq, yayda qışın yavanlığını hazırlamaq onun üçün adi bir işdır.
Hər bir xalqın əsrlər boyu özünəməxsus olaraq yaratdığı dəyərlər onun mədəniyyəti və bütövlüyünün nümunəsidir. Xalqımızın əsrlərlə yaratdıqları bu zəngin xəzinə estafet kimi həmişə nəsildən nəslə ötürülüb və günümüzə kimi yaşamaq haqqı qazanıb. Bir sözlə, kecmişimiz bizə gələcəyimizi göstərən yol xəritəsidir. Haradan gəlib hara gedəcəyimizi biz yalnız belə müəyyənləşdirə bilərik.
Elin yaddaşında yaşayanları üzə çıxarmaq, tədqiq etmək sevgi ilə, istəklə görüləcək işdir. Yerindən, zamanından asılı olmayaraq yurdumuzun hər yeri- istər Gal, Şurut, istər Qazancı, istər Kolanı, Nursu, istər Teyvaz, Əylis olsun, hamısı bir tarixdi. Elin yaddaşında yaşayanlar isə dəyərlidir, keçmişə bağlı bir ənənədir. Ona görə də hansı yana üz tutsaq orda bir xəzinə görərik. Arzu edək ki , elimizin yaddaşında yaşayanlar evimizin yaddaşına yazılsın.
Şəhla Nəbiyeva
Naxçıvan radosunun əməkdaşı