“Webb” teleskopu Plutonun peykində karbon dioksid və hidrogen peroksid aşkar edib
“James Webb” kosmik teleskopu tərəfindən aparılan müşahidələr alimlərə Plutonun Günəş sistemimizin cırtdan planetlərinin hər hansı birinin orbitində fırlanan ən böyük peyki Xaronun tərkibi və təkamülü haqqında daha dolğun anlayış verir.
NUHÇIXAN “Reuters” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar bildiriblər ki, “Webb” teleskopu ilk dəfə diametri təxminən 1200 kilometr olan sferik cisim şəklindəki Xaronun səthində hər ikisi bərk cisim kimi donmuş karbon qazı və hidrogen peroksid aşkar edib. Bunlar su buzu, ammonyak tərkibli birləşmələr və daha əvvəl Xaronun səthində sənədləşdirilmiş üzvi materiallara əlavə edilir.
1978-ci ildə kəşf edilən Xaron orbitində olduğu planetə nisbətdə Günəş sisteminin ən böyük peyki olma xüsusiyyətinə malikdir. Bu, ən uzaq planet Neptundan kənarda, xarici Günəş sisteminin Kuiper qurşağı adlanan soyuq bölgəsində yaşayan cırtdan planet olan Plutonun diametrinin təxminən yarısı və kütləsinin səkkizdə biri qədərdir.
Xaron və Pluton arasındakı məsafə təxminən 19.640 kilometrdir. Peykin səthinin çox hissəsi boz rəngdədir, qütbləri ətrafında qırmızı-qəhvəyi bölgələr üzvi materiallardan ibarətdir.
“Webb” teleskopunun müşahidələri NASA-nın “New Horizons” kosmik gəmisinin 2015-ci ildə Pluton sisteminə səfəri zamanı Xaronun yaxınlığında uçduğu vaxt əldə edilən məlumatlara əsaslanır. Yeni araşdırma 2021-ci ildə buraxılan və bir ildən sonra məlumat toplamağa başlayan “Webb” teleskopunun müşahidə qabiliyyətinin əvvəllər mövcud olduğundan daha geniş dalğa uzunluqlarında artması ilə bağlıdır.
Tədqiqatçıların fikrincə, hidrogen peroksidin mövcudluğu Xaronun zamanla məruz qaldığı şüalanma prosesləri ilə izah olunur, karbon dioksid isə yəqin ki, bu peykin təxminən 4,5 milyard il əvvəl meydana gəlməsinə aid orijinal komponentdir.
Astronomlar qeyd edirlər ki, Xaronun səthindəki su buzu Günəşdən gələn ultrabənövşəyi radiasiyanın, eləcə də Günəş küləyinin enerjili hissəciklərinin və kainatı keçən qalaktik kosmik şüaların davamlı hücumu nəticəsində kimyəvi cəhətdən dəyişərək əmələ gəlib. Onlar kosmik teleskopun müşahidə etdiyi karbon dioksidin səthin altında qaldığını və Xarona kənar təsirlər nəticəsində üzə çıxdığını bildiriblər. Belə ki, karbon qazı həm Xaron, həm də Plutonun əmələ gəldiyi ilkin materialın bir hissəsi ola bilər.