Alimlər təqribən 6 min il əvvəl ölmüş bacıların sifət cizgilərini bərpa ediblər
Arxeoloji qazıntılar zamanı Çexiyanın Cənubi Moraviya əyalətindəki Krumlov meşəsində yerləşən qədim mədən qəsəbəsində aşkar olunmuş iki bacının kəllə sümüyü tədqiq olunub və qabaqcıl tibbi metodlar sayəsində onların üzləri yeni 3D rekonstruksiyalarında canlandırılıb. Bu rekonstruksiyalar təkcə onların fiziki görünüşünə deyil, həm də neolit dövrində icmaların məişətinə və həyat tərzinə nəzər salmağa imkanı verir.
Qalıqlar ilk dəfə 15 il əvvəl - Neolit dövrünə aid çaxmaq daşı mədənində qazıntılar zamanı tapılıb. Onlar xüsusən də Mezolitdən Dəmir dövrünə qədər tarixdən əvvəlki mədənçilik fəaliyyəti ilə tanınan ərazidə olan yüzlərlə çuxurdan birində aşkar edilib. Skeletlər arasında üst-üstə basdırılmış iki yetkin qadının qalıqları var idi, bir yaşlı qadın isə yeni doğulmuş körpəsini qucaqlayan vəziyyətdə dəfn edilib. Onların yanında kiçik bir itin qismən tamamlanmış skeleti də olub. “Archaeological and Anthropological Sciences” jurnalında dərc olunan bir məqaləyə görə, qadınlar çox güman ki, bacı olublar və çalışdıqları mədəndə də dəfn ediliblər.
Moraviya Muzeyinin arxeoloqu və tədqiqatın həmmüəllifi Martin Oliva “Live Science” nəşrinə bildirib ki, mədəndəki qadın məzarlarının yeri həmin dövrdə olan adətləri üzə çıxarır. Tədqiqatçıların fikrincə, mədən həm də bütlərə qurban verilməsi ayinləri ilə bağlı müqəddəs yer kimi xidmət edən mənəvi məna daşıyır.
NUHÇIXAN “Archaleogymag” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, radiokarbonla tanışlıq, genetik və izotopik analiz, habelə sümük tədqiqini əhatə edən ətraflı təhlil fiziki iztirab və istismarın acınacaqlı mənzərəsini yaradır. Təxminən 30-40 yaşlarında olduğu təxmin edilən hər iki qadının boyu 1,48 və 1,46 metr olub və onların qalıqlarında ağır əməyin əlamətləri var. Sümüklərdə köhnəlmiş fəqərələr, erkən artrit, yırtıq disklər və qismən sağalmış sınıqlar (xüsusilə də böyük bacının ön qolunda) aşkar edilib ki, bu da onların ağır travmalara baxmayaraq işləməyə davam etdiyini göstərir.
DNT testi də bacıların qan əlaqəsini təsdiqləyib və hətta bəzi fiziki xüsusiyyətləri müəyyən edib. Kiçik bacının çox güman ki, tünd saçları və yaşıl gözləri var idi, böyüyün isə mavi gözləri və sarı saçları olub. Bu xüsusiyyətlər Brnodakı Moraviya Muzeyində nümayiş etdirilən, gips, silikon, protez gözlər və implantasiya edilmiş saçlarla yaradılmış canlı üz rekonstruksiyaları üçün istifadə edilib. Kəllə sümükləri yaxşı vəziyyətdə qalıb və üzün ətraflı modelləşdirilməsinə imkan verib.
Rekonstruksiya, həmçinin neolit dövrünə aid arxeoloji toxuculuq tapıntılarından əldə edilən, tamamilə kətan və gicitkən kimi bitki liflərindən hazırlanmış geyimləri təsvir edir. Yaşlı qadın bitki lifli sarğı taxır, kiçik isə kətan kofta geyinirmiş.
Amma suallar qalır. Basdırılan körpənin genetik olaraq heç bir qadınla qohumluğu yoxdur və itin qalıqlarının yerləşdirilməsi dəfnə daha bir sual işarəsi əlavə edir. Alimlər qadınların və körpənin qurban ayinlərində öldürülə biləcəyini istisna etməyiblər, çünki mədən şaxtalarının Neolit xalqları üçün mənəvi əhəmiyyəti ola bilərdi.