ÜTT: Süni intellekt 2040-cı ilədək qlobal ticarətin həcmini təqribən 40 faiz artıra bilər
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) 2025-ci il üzrə yeni Dünya Ticarət Hesabatında süni intellektin qlobal iqtisadiyyatı yenidən formalaşdıra biləcəyini bildirir. Onun proqnozlarına görə, 2040-cı ilə qədər ümumi mal və xidmət ticarəti 34% - 37%, qlobal ÜDM isə 12-13% arta bilər.
NUHÇIXAN təşkilatın məlumatına istinadla xəbər verir ki, ən sürətli genişlənmə rəqəmsal şəkildə çatdırılan xidmətlərdə, o cümlədən ÜTT modellərində təxminən 42% artan süni intellekt alətlərində gözlənilir.
Hesabatda vurğulanır ki, bu qazanclara zəmanət verilmir. Çox şey rəqəmsal infrastruktura investisiyalardan, bazarların açıqlığı və ölkələrin məlumat axını üçün qaydaları koordinasiya etmək bacarığından asılı olacaq.
ÜTT aşağı və orta gəlirli ölkələrin rəqəmsal infrastrukturunu nə qədər tez genişləndirməsindən asılı olaraq bir neçə ssenari modelləşdirib. Baza vəziyyətində gəlirlərin təxminən 14% artması fonunda ən böyük faydaları inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar görür. Orta gəlirli ölkələrin 11%, aşağı gəlirli ölkələrin isə yalnız 8% böyüməsi proqnozlaşdırılır. Əgər yoxsul iqtisadiyyatlar infrastrukturun inkişafını sürətləndirsə, onların nəticələri əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşa, onların qazancı süni intellektin geniş tətbiqi ssenarisi altında xeyli artacaq. Belə olan halda, inkişaf etmiş və orta gəlirli ölkələrin iqtisadi artımı da təxminən 14% səviyyəsində olacaq.
ÜTT mənzərəni qiymətləndirmək üçün 108 iqtisadiyyatı əhatə edən AI Ticarət Siyasətinin Açıqlıq İndeksini (AI-TPOI) yaradıb. O, ticarət siyasətlərinin süni intellekt xidmətləri, mallar və transsərhəd məlumat axınlarına çıxışı nə dərəcədə dəstəklədiyini və ya məhdudlaşdırdığını ölçür. Tədqiqat göstərib ki, orta gəlirli ölkələr əsasən rəqəmsal xidmətlər və məlumatların hərəkəti üçün ən sərt maneələri tətbiq etməyə maraq göstərir.
Süni intellektlə əlaqəli malların tarifləri də geniş şəkildə dəyişir. Bəzi aşağı gəlirli ölkələrdə bu göstərici 45%-ə çatır və bu, yeni texnologiyalara çıxışı effektiv şəkildə yavaşladır.
Hesabat AI-ni idarə edən əsas resurs kimi data mərkəzinin əsas rolunu vurğulayır. Onun təhlili rəqəmsal xidmətlər ticarəti ilə transsərhəd bilik mübadiləsi arasında aydın əlaqə olduğunu göstərir. Rəqəmsal xidmətlər ticarətində 10% artım süni intellekt patentlərinə transsərhəd istinadların 2,6% artması ilə əlaqələndirilir. Eyni zamanda, məlumat axını ilə bağlı parçalanmış qaydalar irəliləyişin yavaşlamasına səbəb olur. Onlar AI ekosistemlərinin qurulması üçün vacib olan bulud xidmətlərinə və təlim verilənlər bazasına girişi məhdudlaşdıra bilər.
Süni intellektin qəbul edilməsinin məşğulluqda orta dəyişikliklər gətirəcəyi gözlənilir. Real əmək haqqının bütün işçi qrupları üzrə artacağı proqnozlaşdırılır, yüksək və aşağı ixtisaslı işçilər arasındakı fərq isə 3-4 faiz azala bilər. Bununla belə, iş yerlərinin artması bərabər olmayacaq. Aşağı ixtisaslı işçilər üçün məşğulluq orta və yüksək ixtisaslılarla müqayisədə 3-4 faiz arta bilər.
Hesabatda vurğulanır: “Bir çox inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar data mərkəzləri və AI infrastrukturu qurmaq üçün genişmiqyaslı planlar elan edib. Daha kasıb ölkələr isə məhdud resurslara görə bu cür layihələri dəstəkləməkdə çətinlik çəkir. Enerji tələbləri də böyükdür. Əsas süni intellekt mərkəzləri 100 meqavat və ya daha çox enerji istehlak edə bilər ki, bu da təxminən 100.000 ev təsərrüfatının illik elektrik ehtiyacına bərabərdir”.