Yeni tədqiqat: Dinozavrları öldürən asteroid zərbəsi Yerdə həyatı necə dəyişib?
Təxminən 66 milyon il əvvəl asteroidin Meksikanın Yukatan yarımadasını vurması, dünya növlərinin dörddə üçünü yox edən və dinozavrların dövrünü sona çatdıran qlobal fəlakətə səbəb olması Yer kürəsi üçün böyük fəlakət olub. Alimlər bildirirlər ki, bu kataklizm zamanı geniş meşə yanğınları, zəlzələlər, havada güclü şok dalğası və dənizlərdə nəhəng dalğalar müşahidə olunub.
NUHÇIXAN “Nature Geoscience” jurnalına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar həmin zərbə nəticəsində Yerdən atmosferə atılan tozun artdığını, atmosferin çirkləndiyini və bitkilərin fotosintez adlanan prosesdə günəş işığından məhrum olduğunu aşkar ediblər. Onların hesablamalarına görə, tozun ümumi miqdarı təqribən 2000 qiqaton olub ki, bu da Everest dağının çəkisindən 11 dəfə çoxdur.
Tədqiqatçılar Şimali Dakota ştatının Tanis adlı paleontoloji sahəsində aşkar edilmiş çöküntü əsasında paleoiqlim simulyasiyalarını həyata keçiriblər. Belçika Kral Rəsədxanasında və Vrije Universitetində çalışan alim Cem Berk Şenelə görə, simulyasiyalar göstərir ki, bu incə dənəli toz atmosferi günəş işığını qeyri-şəffaf edərək iki ilə qədər fotosintezi bloklaya bilib və 15 il atmosferdə qalıb.
Alimlər müəyyən ediblər ki, qlobal toz buludu təbəqəsini əmələ gətirən təxminən 0,8-8,0 mikrometr olan toz-silikat hissəcikləri qranitdən və qneys süxurundan əmələ gəlib. Bundan sonra Yerin səthinin temperaturunda təxminən 15 dərəcə Selsi azalma baş verib. Nəticədə, planetimizdə uzun illər boyu soyuq və qaranlıq hökm sürüb. Soyuq havada bitkilər məhv olub, ot yeyən heyvanlar ac qalıb, yırtıcılar isə ov edə bilməyərək tələf olublar. Həmçinin dənizlərdə kiçik fitoplanktonun məhvi qida şəbəkələrinin çökməsinə səbəb olub. Beləliklə, eni 10-15 kilometr olduğu təxmin edilən asteroidin zərbəsi Təbaşir dövrünə son qoyub.
Paleontoloq Özgür Karatekin tədqiqatla bağlı yazıb: "Təxminən iki il qaranlıq, soyuq və qida çatışmazlığı şəraitində yaşamaq üçün uyğunlaşmayan biotik qruplar kütləvi şəkildə məhv olurdu. Lakin yuxusuz fazaya daxil ola bilən fauna və flora - məsələn, toxumlar və yuvalarda qışlayan quşlar ümumi həyat tərzinə uyğunlaşa bildilər. Ümumiyyətlə, kiçik məməlilər asteroid zərbəsindən sonra sağ qaldı. Bu fəlakət olmasaydı, dinozavrlar bu gün də yaşaya bilərdi”.