“The Guardian”: BMT COP29-da iştirak edən ölkələri konkret qərarlar qəbul etməyə çağırıb
BMT bildirib ki, iqlim böhranı ilə mübarizə üçün yeni qlobal maliyyə həllini müzakirə etmək məqsədilə Azərbaycanda bir araya gələn ölkələr “teatr oyunlarına son qoymalı” və ciddi işə başlamalıdır.
NUHÇIXAN xəbər verir ki, bu fikirlər Britaniyanın “The Guardian” nəşrində dərc olunan məqalədə yer alıb.
“The Guardian” yazır ki, Böyük Britaniya və Braziliya inkişaf etməkdə olan ölkələrə ildə ən azı 1 trilyon dolların necə yönəldilməsi ilə bağlı çağırış edib. Onlar bildiriblər ki, yoxsul ölkələrin istixana qazı emissiyalarını azaltmaq və ekstremal havanın təsirləri ilə mübarizə aparmaq üçün maliyyə vəsaitinə ehtiyacı var. Varlı dövlətlər isə bu məsələdən yayınmağa çalışır.
Məqalədə bildirilir: “Ötən həftə 200-ə yaxın ölkənin rəsmiləri potensial sazişin mətnini hazırlamaq üçün çalışdılar, lakin bir çox ölkələr qərar qəbul etmə səlahiyyətlərinə malik nazirlərini yalnız iki həftə davam edəcək görüşün ikinci yarısı üçün Azərbaycanın paytaxtı Bakıya göndərdilər. BMT-nin iqlim üzrə rəhbəri Saymon Stil konfransda deyib: “Yeni gələn nazirlər qollarını çırmalamalı və ən çətin məsələlərə nüfuz etməlidirlər. Bluffing, brinksmanship və əvvəlcədən düşünülmüş oyunlar konfransın qiymətli vaxtını hədər yerə aparır. Beləliklə, gəlin teatr oyunlarına son qoyaq və bu həftə əsl işə başlayaq.”
Britaniya nəşri qeyd edir ki, Saymon Stil varlı ölkələrə ekstremal havanın təsirindən əziyyət çəkən ən yoxsullara kömək etməyin onların marağında olduğunu xatırladıb. O vurğulayıb ki, iqlim maliyyəsi xeyriyyəçilik deyil və iqtisadiyyatı, habelə insanları iqlimin geniş təsirlərindən qorumaq hər bir ölkənin marağındadır”.
“The Guardian” COP29-un Prezidenti Muxtar Babayevin sözlərini də sitat gətirib: “Siyasətçilərin ədalətli və iddialı razılaşma əldə etmək gücü var. Onlar bu məsuliyyəti yerinə yetirməli, dərhal və konstruktiv şəkildə bu məsələ ilə məşğul olmalıdırlar. Mümkün olan ən yüksək ambisiya həqiqətən çətindir və cəsarət tələb edir. Həmkarlar, indi cəsarətli olmağın vaxtıdır”.
Məqalədə diqqətə çatdırılır ki, Böyük Britaniya və Braziliya konsensus əldə olunmasına kömək etmək üçün bu ölkələrlə işləyəcəklər. Mübahisələrə səbəb olan məqamlar inkişaf etmiş ölkələrin öz büdcələrindən və özəl sektordan ayrılacaq vəsaitin həcmi, Çin kimi inkişaf etməkdə olan sənayeləşmiş iqtisadiyyatları və Səudiyyə Ərəbistanı kimi neft dövlətlərini daxil etmək üçün töhfə verənlərin sayınının artırılması, həmçinin hədəfə hansı müddətə çatmağın müəyyən edilməsidir.
Daha sonra qeyd olunur ki, Avstraliyanın iqlim və energetika naziri Kris Bouen danışıqların maliyyə planına rəhbərlik etmək vəzifəsini daşıyır. O, misirli həmkarı Yasmin Fuad ilə birlikdə “Yeni Kollektiv Kəmiyyət Məqsədi” (NCQG) danışıqlarına cavabdehdir.
Bouen “The Guardian”a prosesin çətin olduğunu deyib. NCQG inkişaf etmiş ölkələrin yardım büdcələri, Dünya Bankı kimi inkişaf bankları və özəl sektor da daxil olmaqla, inkişaf etməkdə olan ölkələrin gözləyə biləcəyi maliyyə məbləği və onun haradan gəlməsi barədə rəqəmləri ehtiva etməlidir. Məqsədlərə çatmaq üçün son tarixlər və maliyyələşməyə hansı ölkələrin və necə daxil ola biləcəyi ilə bağlı qaydalar da daxil olmaqla, sazişin strukturu da əsasdır. Bu amillər bir-biri ilə əlaqəlidir və ona görə də birini digəri olmadan həll etmək mümkün deyil.
Məqalədə vurğulanır ki, pakistanlı senator Şerri Rəhman 2022-ci ilin avqustunda öz ölkəsinin üçdəbirinin su altında qaldığı, təxminən 8 milyon insanın didərgin düşdüyü və on milyardlarla dollar dəyərində ziyan dəydiyi vaxt Pakistanın ətraf mühit naziri olub. O, dünya liderlərini kimin günahkar olduğuna dair xırda mübahisələrə girməkdənsə, “böyük mənzərəyə diqqət yetirməyə” çağırıb. Pakistanlı senator deyib: “Biz ölüm-dirim səbəbləri üçün buradayıq. Pakistan dünyanın iqlimə ən həssas ölkələrindən biridir. Ona görə də hədəfdən uzaqlaşa bilmərik”.
Britaniya nəşrinin yazdığına görə, “Power Shift Africa” analitik mərkəzinin direktoru Mohamed Adou bildirib ki, inkişaf etmiş ölkələr bu məsələdə məsuliyyəti öz üzərinə götürməlidir. O deyib: “İqlim maliyyəsi hədəfi həm dövlət maliyyə təminatını, həm də yeni və innovativ mənbələrin səfərbər edilməsi məqsədini əhatə etməlidir. Bu mənbələrə hazırda Braziliyada G20-də müzakirə olunan sərvət vergisi və müntəzəm uçuşlar kimi yüksək karbonlu fəaliyyətlərə görə vergilər daxil edilə bilər”.
Afrikalı analitik bildirib ki, inkişaf etmiş ölkələr adaptasiya ehtiyaclarını ödəmək və iqlim böhranı nəticəsində yaranan itki və zərərin öhdəsindən gəlməyə kömək etmək üçün ictimai, qrant əsaslı maliyyə təminatı olmadan Bakını tərk edə bilməzlər.