31 mart soyqırımı XX əsrin ən dəhşətli faciələrindən biridir
Azərbaycanlılara qarşı erməni daşnaklarının həyata keçirdiyi soyqırımından 107 il ötür. Bu qətliam XX əsrin əvvəllərində dünya tarixində insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətkarlıq və soyqırım aktlarındandır. Bu qətliam öz qəddarlığına və amansızlığına görə təkcə Azərbaycan xalqına qarşı deyil, bütövlükdə bəşəriyyətə, insanlığa qarşı törədilmiş ən dəhşətli cinayətlərdən biridir.
Soyqırımı nəticəsində Bakıda, Şamaxıda, Qubada, Naxçıvanda, İrəvanda, Qarabağda, Zəngəzurda, eləcə də digər şəhər və qəzalarda on minlərlə azərbaycanlı qətlə yetirilmişdi. Erməni vandallarının vəhşiliyi nəticəsində əksər maddi-mədəniyyət abidələri yandırılmış, uçurulmuş və məhv edilmişdi.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycan həqiqətlərinin dünyada təbliği və erməni vəhşiliyinin ifşa olunması istiqamətində çox mühüm işlər həyata keçirilmişdi. 1998-ci il martın 26-da Ümummilli lider Heydər Əliyev "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərman imzalayıb. Həmin gündən 31 Mart tarixi Azərbaycanlıların Soyqırımı günü kimi qeyd olunur. Ulu Öndər Heydər Əliyevin 31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibəti ilə Azərbaycan xalqına müraciətində deyirdi: “Erməni şovinist millətçilərinin azərbaycanlılara qarşı soyqırımı siyasətinin iki yüz ildən artıq tarixi vardır. Bu mənfur siyasətin qayəsi azərbaycanlıları öz tarixi torpaqlarından qovmaq, bu ərazilərdə mifik "Böyük Ermənistan" dövləti yaratmaq olmuşdur. Müəyyən tarixi dövrlərdə bəzi aparıcı dünya dövlətlərinin planlarına uyğun gələn bu siyasəti reallaşdırmaq üçün ardıcıl olaraq ideoloji, hərbi və təşkilati xarakterli tədbirlər həyata keçirilmişdir. Xalqımızın tarixi kobud surətdə təhrif olunmuş, erməni tarixçiləri və ideoloqları toponimlərimizi, mədəniyyət abidələrimizi öz adlarına çıxmaq üçün davamlı səylər göstərmişlər. Onilliklər boyu davam edən soyqırımı siyasəti total ideoloji təcavüz, terror, hətta ayrı-ayrı vaxtlarda tammiqyaslı hərbi əməliyyatlarla müşayiət olunmuşdur.”
Azərbaycanlılara qarşı soyqırımı haqqında həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması və tanıdılması istiqamətində Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan siyasət Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.
2007-ci ilin aprelində Quba stadionunun təmiri ilə əlaqədar aparılan qazıntı işləri nəticəsində kütləvi məzarlıq aşkar olundu. Məzarlıqdan tapılan insanların cəsədləri üzərində tibbi ekspertizalar və antropoloji araşdırmalar aparılmış, məzarlıqda 500-dək insan kəlləsi aşkar olunmuşdu. Onlardan 50-dən çoxu uşaqlara, 100-dən çoxu qadınlara məxsus idi. Bu adamların 1918-ci ildə ermənilərin Qubada törətdiyi soyqırımı qurbanları olduğu sübuta yetirildi. Bu həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, Azərbaycan xalqının gələcək nəsillərinin milli yaddaşının qorunması və soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 30 dekabr 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə Quba şəhərində “Soyqırımı Memorial Kompleksi“nin yaradılmasına qərar vermişdi. Memorial Kompleks 2012-2013-cü illərdə Quba şəhərində Qudyalçayın sol sahilində inşa edilərək 2013-cü il sentyabrın 18-də açılışı olmuşdu. Prezident İlham Əliyev Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin açılışı zamanı çıxış edərək deyirdi: “1918-ci ilin mart-iyul aylarında erməni quldur dəstələri Azərbaycanın demək olar ki, bütün ərazilərində dinc əhaliyə qarşı soyqırımı törətmişlər. Beş ay ərzində 50 mindən çox soydaşımız erməni faşizminin qurbanı olmuşdur. Bakıda, Quba qəzasında, Şamaxıda, Qusarda, İrəvanda, Naxçıvanda, Zəngəzurda, Qarabağda, Lənkəranda, demək olar ki, bütün Azərbaycan torpaqlarında bizə qarşı soyqırımı törədilmişdir. Bu memorial kompleksin yaradılması hesab edirəm ki, tarixi hadisədir. Bildiyiniz kimi, 2007-ci ildə burada qazıntı işləri aparılarkən kütləvi məzarlıq aşkarlanmışdır. Ondan sonra buraya alimlər, ekspertlər ezam edilmişdir və böyük tədqiqat işləri aparılmışdır. Tədqiqat işlərinin aparılması nəticəsində aşkar edilmişdir ki, burada minlərlə soydaşımız erməni quldur dəstələri tərəfindən amansızlıqla, qəddarlıqla öldürülmüşdür”.
Prezident İlham Əliyev 2018-ci il yanvarın 18 – də “1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haqqında” sərəncam imzalayıb. Sərəncamda deyilir: “Üzə çıxmış tarixi faktlar 1918-ci ilin mart-aprel aylarında və sonrakı dövrlərdə erməni millətçilərinin həyata keçirdikləri qanlı aksiyaların coğrafiyasının daha geniş və faciə qurbanlarının sayının qat-qat çox olduğunu sübut etmişdir”.
Qürurverici haldır ki, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında başlanan və 44 gün əzmlə davam edən Vətən müharibəsi nəticəsində işğal altında olan torpaqlarımız düşmən tapdağından azad edilərək tarixi ədalət bərpa olundu. Həmçinin 2023 – cü il sentyabrın 19 – da başlayan antiterror əməliyyatı nəticə¬sində Azərbaycan Qarabağdakı qanunsuz separatçı rejimin mövcudluğu¬na son qoydu və özünün beynəlxalq səviyyədə tanınmış əraziləri üzərində suverenliyini tam bərpa etdi. Qazanılan zəfərlərlə 31 mart soyqırımı qurbanlarının, Xocalı qurbanlarının və bütün şəhidlərimizin qisası döyüş meydanında alındı.
Mövlan Məmmədov
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı